พัฒนาชุมชน- บทที่ 9 การบริหารท้องถิ่นไทย

วิชาพัฒนาชุมชน  สรุปเนื้อหามาจากหนังสือ มสธ.

29/3/60     ประมวลกฎหมายองค์การปกครองส่วนท้องถิ่น

อ้างอิงหนังสือ มสธ. ชุดวิชา หลักการบริหารท้องถิ่น  บทที่ 9  การบริหารท้องถิ่นไทย

ตอนที่

            9.1   วิวัฒนาการของการบริหารท้องถิ่นไทย

            9.2  การบริหารท้องถิ่นตามรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2540

            9.3  การจัดระเบียบบริหารราชการส่วนท้องถิ่นไทย

แนวคิด

1.       การบริหารท้องถิ่นไทยมีวิวัฒนาการมาตั้งแต่สมัยสมบูรณาญาสิทธิราชย์  และได้มีความพยายามที่จะขยาย ปรับปรุง และพัฒนามาโดย

ตลอดจนถึงปัจจุบัน ทั้งนี้ อาจจำแนกวิวัฒนาการของการบริหารท้องถิ่นเป็น 2 ช่วงเวลา คือ การบริหารท้องถิ่นในสมัยสมบูรณาญาสิทธิราชย์ และการบริหารท้องถิ่นในสมัยประชาธิปไตย

            2.การบริหารท้องถิ่นตามรัฐธรรมนูญ 2540 เป็นการปรับปรุงการบริหารท้องถิ่นให้สอดคล้องกับนโยบายการกระจายอำนาจให้ประชาชนในท้องถิ่นปกครองตนเอง ทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงในทุกด้าน ทั้งด้านโครงสร้างของทิองถิ่น อำนาจของท้องถิ่น และสิทธิของพลเมืองท้องถิ่น

            3.การจัดระเบียบบริหารราชการส่วนท้องถิ่นของไทย เป็นส่วนหนึ่งของการจัดระเบียบบริหารราชการแผ่นดินซึ่งประกอบด้วย ราชการบริหารส่วนกลาง ส่วนภุมิภาค และส่วนท้องถิ่น องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นซึ่งเป็นหน่วยราชการบริหารส่วนท้องถิ่น จึงมีความสัมพันธ์กับราชการบริหารส่วนกลางซึ่งเป็นผู้รับผิดชอบการบริหารประเทศ และราชการบริหารส่วนภูมิภาคซึ่งเป็นตัวแทนของราชการบริหารส่วนกลาง

วัตถุประสงค์

            1.อธิบายวิวัฒนาการของการบริหารท้องถิ่นไทยได้

            2.อธิบายการบริหารท้องถิ่นตามรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พ.ศ.2540 ได้

            3.อธิบายการจัดระเบียบบริหาราชการส่วนท้องถิ่นของไทยได้

ตอนที่ 9.1 วิวัฒนาการของการบริหารท้องถิ่นไทย

            1.การบริหารราชอาณาจักรไทยในอดีตเน้นการรวมอำนาจ  และยังไม่มีการจัดระเบียบบริหารราชการส่วนท้องถิ่น จนกระทั่งในรัชสมัย พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว   จึงได้มีการริเริ่มจัดตั้งองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นในรูปแบบสุขาภิบาลขึ้น  ต่อมาได้มีการจัดตั้งสุขาภิบาลตามหัวเมืองทั่วประเทศ  และมีความพยายามที่จะปรับปรุงการบริหารท้องถิ่นเพื่อเตรียมการสำหรับการปกครองระบอบประชาธิปไตยในระบบรัฐสภา

2.ภายหลังการเปลี่ยนแปลงการปกครอง   รัฐบาลมีแนวนโยบายที่จะจัดตั้งเทศบาลขึ้นทั่วประเทศ แต่ไม่ประสบผลสำเร็จ จึงมีการรื้อฟื้นกิจการสุขาภิบาลขึ้นมาใหม่ ตลอดจนจัดตั้งองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นรูปแบบพิเศษ คือ กรุงเทพมหานคร และเมืองพัทยา

กิจกรรมที่ 9.1.1  การบริหารท้องถิ่นในสมัยสมบูรณาญาสิทธิราชย์

            **จงอธิบายวิวัฒนาการของการบริหารท้องถิ่นไทยสมัยสมบูรณาญาสิทธิราชย์

            การบริหารท้องถิ่นไทยเริ่มมีวิวัฒนาการมาตั้งแต่สมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ซึ่งได้ทรงจัดตั้งสุขาภิบาลขึ้นเป็นองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นรูปแบบแรก  ต่อมาในสมัยพระบาทสมเด็จพระมงกฎเกล้าเจ้าอยู่หัวได้มีการปรับปรุงให้เหมาะสมยิ่งขึ้น และดำเนินการต่อเนื่องมาจนถึงสมัยพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว  ซึ่งในยุคนี้ได้มีการเตรียมการที่จะจัดตั้งองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นรูปแบบเทศบาล ในลักษณะที่สอดคล้องกับการปกครองระบอบประชาธิปไตย

กิจกรรม 9.1.2 การบริหารท้องถิ่นในสมัยประชาธิปไตย

            ** จงอธิบายวิวัฒนาการของการบริหารท้องถิ่นไทยภายหลังการเปลี่ยนแปลงการปกครอง พ.ศ.2475

            ภายหลังการเปลี่ยนแปลงการปกครอง ได้มีการจัดตั้งเทศบาล  ใน พ.ศ.2476  แต่ไม่ประสบผลสำเร็จเท่าที่ควร  จึงได้มีการจัดตั้งสุขาภิบาลขึ้นใหม่ใน พ.ศ.2495  ต่อมาได้มีการจัดตั้ง องค์การบริหารส่วนจังหวัดน พ.ศ. 2498 ซึ่งทำให้เกิดการปกครองท้องถิ่นเต็มพื้นที่ประเทศไทย 

            ใน พ.ศ.2499 ได้มีการจัดตั้งอค์การบริหารส่วนตำบลขึ้นในตำบลที่มีความเจริญ  ซึ่งต่อมาได้มีการยุบเลิกไปใน พ.ศ.2515  และกลับมาจัดตั้งขึ้นใหม่ใน พ.ศ.2537 นอกจากนั้น ได้มีการจัดตั้งองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นรูปแบบพิเศษ คือ กรุงเทพมหานคร ใน พ.ศ.2515 และเมืองพัทยา ใน พ.ศ.2521

ตอนที่ 9.2 การบริหารท้องถิ่นตามรัฐธรรมนูญ พ.ศ.2540

            1.การเปลี่ยนแปลงการบริหารท้องถิ่นในด้านโครงสร้างเพื่อให้เป็นประชาธิปไตยมากขึ้น ทำให้มีการยุบเลิกองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นในรูปแบบสุขาภิบาล เกิดการเปลี่ยนแปลงด้านจำนวนขององค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น และมีการปรับปรุงโครงสร้างขององค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นเกือบทุกรูปแบบ

            2.การเปลี่ยนแปลงด้านอำนาจท้องถิ่นมีลักษระเป็นการกระจายอำนาจให้ท้องถิ่นสามารถบริหารกิจการของตนเองได้อย่างเป็นอิสระตามเจตนารมณ์ของรัฐธรรมนูญ ทำให้เกิดการปรับปรุงด้านอำนาจ  โดยลดอำนาจส่วนกลางลง เพิ่มอำนาจท้องถิ่น และปรับปรุงอำนาจหน้าที่ขององค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น

            3.การปรับปรุงการบริการท้องถิ่นก่อให้เกิดการเปลี่ยนแปลงในด้านอำนาจในการปกครองตนเองของประชาชน ทำให้ประชาชนในท้องถิ่นมีสิทธิเลือกตั้งสมาชิกสภาท้องถิ่นและผู้บริหารท้องถิ่นอย่างสมบูรณ์ มีสิทธิในการถอดถอน มีสิทธิเสนอร่างข้อบัญญัติท้องถิ่น รวมทั้งมีสิทธิเลือกรูปแบบการบริหารท้องถิ่น

กิจกรรม 9.2.1 การเปลี่ยนแปลงด้านโครงสร้างของท้องถิ่น

                        **จงอธิบายความแตกต่างด้านโครงสร้างการบริหารท้องถิ่นในช่วงก่อนและหลังการปฏิรูปการบริหารท้องถิ่น

            ในช่วงก่อนการปฏิรูปการบริหารท้องถิ่น ตามรัฐธรรมนูญ พ.ศ.2540 องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นหลายรูปแบบมีโครงสร้างไม่สอดคล้องกับหลักประชาธิปไตย เนื่องจากมีบุคคลเข้ามาดำรงตำแหน่งต่าง ๆในท้องถิ่น โดยไม่ได้มาจากการเลือกตั้งทั้งทางตรง และทางอ้อม  ภายหลังการปฏิรูปลักาณะนี้ได้หมดไป  สมาชิกสภาท้องถิ่นและผู้บริหารล้วนมาจากการเลือกตั้งของประชาชนในท้องถิ่น ไม่ทางตรง  ก็ทางอ้อม

กิจกรรมที่ 9.2.2 การเปลี่ยนแปลงด้านอำนาจของท้องถิ่น

            **จงอธิบายความแตกต่างด้านอำนาจหน้าที่ของท้องถิ่นในช่วงก่อนและหลังการปฏิรูปการบริหารท้องถิ่นตามรัฐธรรมนูญ 2540

            ภายหลังการปฏิรูปการบริหารท้องถิ่นตามรัฐธรรมนูญ 2540  องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นมีอำนาจหน้าที่เพิ่มขึ้นมากมาย  ทั้งที่กำหนดใน พรบ.เฉพาะขององค์กร และที่กำหนดน  พรบ.กำหนดแผนและขั้นตอนการกระจายอำนาจให้แก่ องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น พ.ศ.2542

กิจกรรมที่ 9.2.3 การเปลี่ยนแปลงด้านอำนาจในการปกครองตนเองของประชาชน

            **จงอธิบายความแตกต่างด้านอำนาจในการปกครองตนเองของประชาชนในช่วงก่อนและหลังการปฏิรูป  การบริหารท้องถิ่น ตามรัฐธรรมนูญ 2540

            ภารหลังการปฏิรูปการบริหารท้องถิ่นตามรัฐธรรมนูญ 2540  พลเมืองท้องถิ่นมีสิทธิในด้านต่าง ๆ เพิ่มขึ้นอย่างกว้างขวาง เช่น สิทธิเลือกตั้ง สิทธิในการถอดถอน สิทธิในการเสนอร่างกฎหมาย   และสิทธิในการเลือกรูปแบบการบริหาร  เป็นต้น

ตอนที่ 9.3

การจัดระเบียบบริหารราชการส่วนท้องถิ่นไทย

            1.การจัดระเบียบบริหารราชการแผ่นดินมีวิวัฒนาการสืบเนื่องมาตั้งแต่สมัยสุโขทัย  อยุธยา  ธนบุรี  จนกระทั่งเข้าสู่สมัยรัตนโกสินทร์ได้มีการปฏิรูประบบบริหารราชการแผ่นดินครั้งสำคัญในสมัย พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ปัจจุบัน ประเทศไทยจัดระเบียบบริหารราชการแผ่นดินโดยแบ่งเป็น 3 ส่วน คือ ราชการบริหารส่วนกลาง  ส่วนภูมิภาค และส่วนท้องถิ่น

            2.การจัดระเบียบบริหารราชการส่วนท้องถิ่นเกิดขึ้นเป็นครั้งแรกในสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว  หลังจากนั้นได้มีการปรับปรุงเปลี่ยนแปลงมาโดยตลอดจนถึงปัจจุบัน  ซึ่งมีองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น 5 รูปแบบ  รับผิดชอบดำเนินการบริหารท้องถิ่นเต็มพื้นที่ของประเทศ

            3.ความสัมพันธ์ระหว่างองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นกับราชการบริหารส่วนกลางและส่วนภูมิภาคโดยทั่วไปเป็นไปในลักษณะที่ส่วนกลางเป็นผู้กำหนดกฎเกณฑ์ต่างๆ และส่วนภูมิภาคเป็นผู้ควบคุมท้องถิ่นให้เป็นไปตามกฎเกณฑ์ที่ส่วนกลางกำหนด  ปัจจุบันได้มีการปรับปรุงความสัมพันธ์โดยท้องถิ่นมีอิสระมากขึ้นและมีบทบาทร่วมกับส่วนกลางในการกำหนดหลักเกณฑต่างๆ ที่เกี่ยวข้องกับท้องถิ่น

กิจกรรม 9.3.1 การจัดระเบียบบริหารราชการแผ่นดิน

            ** จงอธิบายการจัดระเบียบบริหารราชการแผ่นดิน ตาม พรบ.ระเบียบบริหารราชการแผ่นดิน พ.ศ.2534

            ตาม พรบ. ระเบียบบริหารราชการแผ่นดิน พ.ศ.2534 (แก้ไขเพิ่มเติมถึงฉบับที่ 7 พ.ศ.2550)  การจัดระเบียบบริหารราชการแผ่นดิน แบ่งออกเป็น 3 ส่วน คือ  ระเบียบบริหารราชการส่วนกลาง  ระเบียบบริหารราชการส่วนภูมิภาค  และระเบียบบริหารราชการส่วนท้องถิ่น

กิจกรรม 9.3.2 การจัดระเบียบบริหารราชการส่วนท้องถิ่น

            **จงอธิบายการจัดระเบียบบริหารราชการส่วนท้องถิ่นของไทยภายหลังการปฏิรูปการบริหารท้องถิ่นตาม รัฐธรรมนูญ 2540

            ภายหลังการปฏิรูปการบริหารท้องถิ่นตามรัฐธรรมนูญ 2540 การจัดระเบียบบริหารราชการส่วนท้องถิ่นของไทยประกอบด้วยองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นรูปแบบทั่วไป  3  รูปแบบ  ได้แต่ 

            1.องค์การบริหารส่วนจังหวัด  ซึ่งมีพื้นที่รับผิดชอบเต็มพื้นที่จังหวัด

            2.เทศบาล  ซึ่งจัดตั้งในพื้นที่ที่มีความเจริญ

            3.องค์การบริหารส่วนตำบล  ซึ่งจัดตั้งในพื้นที่ที่ยังมีลักษณะเป็นชนบท  นอกจากนั้นยังมีองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นรูปแบบพิเศษ 2 องค์กร คือ กรุงเทพมหานคร และเมืองพัทยา

กิจกรรมที่ 9.3.3  ความสัมพันธ์ระหว่างองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นกับราชการบริหารส่วนกลางและส่วนภูมิภาค

            **จงอธิบายความสัมพันธ์ระหว่างองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นกับราชการบริหารส่วนภูมิภาค

            ราชการบริหารส่วนภูมิภาคเป็นตัวแทนของราชการบริหารส่วนกลางในการกำกับดูแลองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นตามบทบัญญัติของกฎหมายที่เกี่ยวข้อง  ผู้มีบทบาทสำคัญคือ  ผู้ว่าราชการจังหวัดและนายอำเภอ  ซึ่งมีอำนาจหน้าที่ควบคุมดูแลองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นที่อยู่ในเขตพื้นที่ที่รับผิดชอบ